नात्यांचा आणि भावनांचा गुंता होऊन, डोकं आऊट झालंय..? जगणं नरक झालंय…?
हा भावनिक गुंता हळुवार हाताने सोडवायला आम्ही आपल्याला मदत करू शकतो व्यावसायिक तज्ञ समुपदेशकाची मदत घ्या.
कौन्सिलिंग / समुपदेशन
व्यक्तिगत कौन्सिलिंग/ समुपदेशन –
माणसाला जगताना, भावनांचे व्यवस्थापन आणि व्यक्तिगत समायोजन याविषयीच्या अनेक समस्या येत असतात. उदा. अति राग, सातत्याने येणारे नकारात्मक विचार, विनाकारण होणारी चिडचिड, विनाकारण वाटणारी भीती, इतर ताणतणाव, निर्णय कौशल्यांचा अभाव, आणि याच्या पुढील अधिक गंभीर भावनिक समस्या उदाहरणार्थ नैराश्य, चिंतावस्था, मंत्रचळ (Obsessive compulsive disorder), भयगंड, इत्यादी. या सर्व समस्या सोडवण्यासाठी कौन्सिलिंग ही एक अतिशय प्रभावी पद्धत आहे.
जोडप्यांसाठी (पती-पत्नी) समुपदेशन –
नवीन लग्न झालेली अशी अनेक जोडपे असतात की, ज्यांचं एकमेकांशी पटत नाही. त्यांचं स्वभाव, त्यांचे जीवनविषयक भिन्न दृष्टिकोन, आणि त्यांचे टोकदार अहंकार, या कारणांमुळे त्यांच्यामध्ये सातत्याने मतभेद आणि भांडण होत असतात. ही जोडपी एकमेकांना समजावून घेण्यात कमी पडतात. अशावेळी कौन्सिलिंग ही एक अतिशय प्रभावी उपाय असू शकतो, ज्याच्या सहाय्याने ही जोडपी स्वतःला आणि एकमेकांना समजून घेऊ शकतात. त्याचबरोबर प्रेम म्हणजे काय, नातं म्हणजे काय, हेही त्यांना कौन्सिलिंगच्या मदतीने समजावून घेता येतं. अशा जोडप्यांच्या बाबतीमध्ये, “एकमेकांबरोबर समाधानाने आणि आनंदाने जगणं” म्हणजे काय हे समजून घेणं आवश्यक असतं. काउंसिलिंगच्या मदतीने त्यांना एकमेकांतील प्रेमाचा बंध सशक्त करणे, आणि त्यांचं नातं चांगलं करणं जमू शकतं. या सर्वांसाठी कौन्सिलिंग ही एक प्रभावी पद्धत करू शकते.
समूहासाठी समुपदेशन –
मानसिक आरोग्य विषयक जाणीव आणि जागृती निर्माण करणे, तसेच दैनंदिन आयुष्यात अडचणी निर्माण करणाऱ्या अनेक वर्तनसमस्या आणि सवयी, यासाठी सामूहिक समुपदेशन ही एक अतिशय प्रभावी पद्धत आहे. उदा. मोबाईल आणि स्क्रीनचे व्यसन, विचार करण्याच्या सवयी, चांगल्या आणि वाईट वर्तनसवयी, नातेसंबंधांची जोपासना इत्यादी. सामूहिकरित्या वरील गोष्टींबद्दल जाणीव आणि जागृती निर्माण करण्यासाठी समूह समुपदेशन ही एक अतिशय प्रभावी पद्धत आहे.
विद्यार्थ्यांसाठी समुपदेशन –
वेगवेगळ्या वयोगटातील विद्यार्थ्यांच्या, शाळा, शिक्षण, आणि अभ्यास या संदर्भात अनेक अडचणी असतात. एकाग्रतेचा अभाव, अभ्यासात लक्ष न लागणे, अभ्यासाचे तंत्र, सामाजिक कौशल्यांचा अभाव, पौगंडावस्थेतील शारीरिक बदलांच्या आणि नातेसंबंधांच्या समस्या, बंडखोर उद्धट वर्तन, लैंगिक शिक्षण, परीक्षेची काळजी, ही त्यातील काही ठळक उदाहरणे आहेत. समुपदेशन ही अशा प्रकारच्या सर्व समस्या सोडवण्यासाठी अतिशय प्रभावी पद्धत ठरू शकते.
विवाहपूर्व समुपदेशन –
विवाह ही माणसाच्या आयुष्यातील अत्यंत महत्त्वाची आणि निर्णायक घटना असते. विवाहमुळे माणसाच्या जगण्याला एक निश्चित वळण मिळत असते. या संदर्भात जोडीदाराची निवड, लग्नामुळे निर्माण होणाऱ्या जबाबदारीची जाणीव, एक उबदार आणि आनंदी असं नातं निर्माण करणे, आणि जोडीदाराला आधार देऊन, बरोबर घेऊन, समाधानाने वैवाहिक आयुष्य जगणे, या संदर्भात अनेक अडचणी आणि समज गैरसमज आहेत. विवाहोत्तर लैंगिक संबंधाबद्दलचे अनेक गैरसमज आणि अज्ञान हा सुद्धा वैवाहिक नात्यांमध्ये दुरावा निर्माण करणारा अत्यंत महत्त्वाचा घटक आहे. या संदर्भात निर्माण होणाऱ्या सर्व अडचणी सोडवण्यासाठी विवाहपूर्व समुपदेशन हा एक अतिशय प्रभावी उपाय ठरू शकतो.
पालकत्वाच्या समस्यांसाठी समुपदेशन –
आधुनिक काळात एकत्र कुटुंब पद्धती मोडीत निघाली आहे. सध्याच्या काळामध्ये छोट्या आणि विभक्त कुटुंबांचा काळ आहे. छोट्या कुटुंबांचे स्वतःचे फायदे देखील आहेत. पण त्याचबरोबर छोट्या कुटुंबांचे अनेक तोटे देखील आहेत. विभक्त कुटुंबात, मुलांना वाढवणे ही एक अतिशय ऐरणीवरील समस्या आहे. नव्याने आई-वडील झालेल्या जोडप्याला मुलं वाढवण्याचा काहीही अनुभव नसतो. आणि या संदर्भातील वडीलधाऱ्यांचे मार्गदर्शनही उपलब्ध नसते. त्यासाठी मुलांचे पालनपोषण करताना, लहान मुलांची मानसिकता, त्यांच्या वर्तनाच्या पद्धती, आणि त्यात येणाऱ्या अडचणी, यासाठी ‘पालकत्व समुपदेशन’ ही एक अतिशय प्रभावी मदत ठरते.
अनेक प्रकारच्या व्यसनांसाठी समुपदेशन उपचार –
सध्याच्या आधुनिक आणि शहरी जीवनात दारू, आणि इतर अनेक ड्रग्जची व्यसने ही एक अतिशय भयंकर समस्या झालेली आहे. एवढेच नव्हे, तर आधुनिक काळात, तंत्रज्ञानाच्या वेगवान विकासामुळे काही आधुनिक व्यसने सुद्धा निर्माण झाली आहेत. उदा. मोबाईलचे, स्क्रीनचे व्यसन, समाज माध्यमांचे व्यसन, गेमिंगचे व्यसन. समुपदेशन ही अशा प्रकारच्या व्यसनांपासून व्यसनमुक्तीसाठी एकमेव उपचार आहे.
प्रशिक्षण
आम्ही महाविद्यालयीन विद्यार्थी, आणि व्यावसायिक यांच्यासाठी अनेक विषयांवरचे प्रशिक्षण कार्यक्रम आयोजित करतो. या प्रशिक्षण कार्यक्रमांचे विषय मानसिक आरोग्य(mental health), ‘स्व’ जाणीव (self awareness)आणि सामाजिक कौशल्य विकास(social skill development), हे असतात. प्रशिक्षणार्थींना त्यांच्या स्वतःच्या व्यक्तिमत्त्वाविषयी एक व्यापक जाणीव निर्माण करणे, आणि मानसिक आरोग्य विषयक जाणीव निर्माण करणे ही उद्दिष्टे या प्रशिक्षण कार्यक्रमांची असतात. या प्रशिक्षणात सहभागी होऊन प्रशिक्षणार्थी वेगवेगळ्या प्रकारची सामाजिक कौशल्य अर्जित करतात. उदा. सुद्धा पण कौशल्य (कम्युनिकेशन स्किल्स), निर्णय क्षमता (decision making)तणाव व्यवस्थापन.
करियर मार्गदर्शन
आधुनिक काळामध्ये अनेक क्षेत्रातील विविध प्रकारचे करिअर पर्याय उपलब्ध आहेत. त्यामुळे विद्यार्थ्यांना आपले करिअर चे नियोजन करताना स्वतःच्या व्यक्तिमत्वाचे, आणि आपला नैसर्गिक कल यांचे योग्य ज्ञान आणि जाणीव नसते. त्यामुळे करिअरसाठी योग्य पर्याय निवडणे खूप जिकिरीचे झाले आहे. आम्हाला पालकांची याविषयीची काळजी समजते. त्यामुळेच आम्ही एक व्यापक असा करिअर प्रशिक्षण पॅकेज उपलब्ध करून दिला आहे. एका अतिशय शास्त्रशुद्ध अश्या मानसशास्त्रीय कलचाचणीचा या पॅकेज मध्ये समावेश आहे. या कल चाचणीद्वारे विद्यार्थ्यांचे व्यक्तिमत्व, त्यांचा नैसर्गिक कल, त्यांच्यातील कौशल्ये, आणि त्यांच्या क्षमता, या सर्व घटकांचे मानसशास्त्रीय मूल्यमापन होते. या कलचाचणीच्या रिपोर्टच्या आधारे एक समुपदेशन सत्र सुद्धा या पॅकेजमध्ये समाविष्ट आहे. कलचाचणीतील मानसशास्त्रीय मूल्यमापनाच्या आधारे या रिपोर्टमध्ये विद्यार्थ्याच्या व्यक्तिमत्वाला योग्य ठरतील, अशा क्षेत्रातील करियर संधींची यादीही सुचवलेली असते. कल चाचणीचा रिपोर्ट, आणि समुपदेशन सत्रामध्ये या रिपोर्ट च्या आधारावर केले जाणारे मार्गदर्शन, याच्या साह्याने विद्यार्थ्यांना स्वतःच्या करिअरचे नियोजन करणे खूप सोपे होते. आणि निवड चुकण्याची शक्यता खूप कमी होते.
व्यक्तिगत आणि व्यावसायिक जीवनातील यश, समाधान, आणि आनंद, या सर्व गोष्टी व्यक्तीच्या परिपक्व, आणि विकसित अशा व्यक्तिमत्त्वाच्या पायावर आधारित असतात. विद्यार्थ्यांना आपले करिअर, आणि व्यक्तिगत आयुष्य, अशा भक्कम पायावर उभारता यावे म्हणून, आम्ही एक व्यापक असा व्यक्तिमत्व विकास कार्यक्रम तयार केला आहे. जो खास करून महाविद्यालयीन पदवी आणि पदव्युत्तर विद्यार्थ्यांसाठी तयार केला गेला आहे. या कोर्समध्ये, स्वतःच्या व्यक्तिमत्त्वाचे विश्लेषण कसे करायचे, याचे आणि विविध अशा आवश्यक त्या सामाजिक कौशल्यांचे प्रशिक्षण, या गोष्टींचा समावेश आहे. कम्युनिकेशन कौशल्ये, वेळचे व्यवस्थापन, तणाव व्यवस्थापन, भावनांचे व्यवस्थापन, विचार कौशल्ये, इत्यादी अनेक सामाजिक कौशल्यांचे प्रशिक्षण या मध्ये समाविष्ट आहे. या प्रशिक्षणात सहभागी होणाऱ्या प्रशिक्षणार्थींना नवीन नातेसंबंध जोडणे, आणि त्यांची जोपासना करणे, स्वतःच्या कल्पना आणि भावना प्रभावी पद्धतीने व्यक्त करणे, आणि एकूणच व्यक्तिमत्त्वाचा प्रभावीपणा वृद्धिंगत करणे, या गोष्टी सहज शक्य होतात.
“मार्ग“ ही आमची संस्था मानसिक आरोग्य संवर्धन या क्षेत्रातील कामासाठी समर्पित आहे. लोकांना आवश्यक त्या जीवनकौशल्यांचे प्रशिक्षण देऊन, आयुष्यातील दैनंदिन ताणतणावांना सामोरे जाण्यासाठी सक्षम करणे, हे काम प्रामुख्याने “मार्ग ” च्या माध्यमातून केले जाते.
आधुनिक काळातील आपलं जगणं, हे पूर्वी कधीच नव्हतं, इतकं गुंतागुंतीचं, संघर्षमय, आणि तणावपूर्ण झालं आहे. अतिशय वेगाने होणारे बदल हा आजच्या आधुनिक जगण्यातील परवलीचा शब्द झाला आहे. या वेगवान बदलांनी आपल्या आयुष्यात अनेक गुंतागुंतीची आव्हाने निर्माण केली आहेत. प्रगती तर कठीणच, पण नुसतं टिकून राहणं सुद्धा संघर्षमय झालं आहे. रोजच्या आयुष्यात, सामाजिक, कौटुंबिक समस्यांमुळे, भावनिक तणावाला तोंड द्यावं लागतं आहे.
“मार्ग” च्या माध्यमातून आम्ही आपल्या क्लायंट्सना आयुष्यातील याच आव्हानांना सामोरे जाण्यासाठी मानसशास्त्रीय समुपदेशनाचा वापर करून मदत करतो. आम्ही त्यांना मदत करतो “त्यांचा” “मार्ग ” शोधण्यासाठी.
कौन्सिलिंग ही एक निरंतर चालणारी प्रक्रिया आहे. या प्रक्रियेत कौन्सिलर्स काही मानसशास्त्रीय तंत्रांचा वापर करतो. तुमच्या भावाधिक समस्यांच्या बाबतीत तुमच्यामध्ये एक जाणीव आणि जागृती निर्माण करण्यासाठी कौन्सिलर या तंत्रांचा वापर करत असतो. तुमच्या समस्यांवरची उत्तर तुम्हालाच सापडावीत, यावर या प्रक्रियेचा भर असतो. कमीत कमी एक, किंवा एकापेक्षा अधिक सत्रांमध्ये ही प्रक्रिया फार पडते. एका सत्राचा कालावधी एक तास इतका असतो.
रोजचे आयुष्य जगत असताना ज्या घटना, विचार, किंवा भावना तुम्हाला सातत्याने मानसिक त्रास देत असतात, ताण तणाव निर्माण करत असतात, अशा घटना, विचार, किंवा भावना यांच्या बद्दल मनमोकळेपणाने चर्चा करण्याची, त्यांचं स्वरूप समजावून घेण्याची एक संधी म्हणजे कौन्सिलिंग.
एक प्रशिक्षित आणि तज्ञ कौन्सिलर तुम्हाला एक निव्वळ व्यावसायिक आणि विश्वासार्ह असं वातावरण उपलब्ध करून देतो की जिथे तुम्ही तुमच्या मनातील खाजगी गोष्टी विश्वासाने व्यक्त करू शकता. या संवादातून तुम्हाला तुमच्या विचार भावना आणि घटना यामधील नेमका त्रास देणारा घटक कोणता याचं नव्याने आकलन होतं आणि त्यातील अविवेकी भाग वगळून व्यक्ती स्वतःच्या वर्तनात योग्य तो बदल घडवून आणण्यास सक्षम होते.
ज्याला आपल्या ताणतणावाची आणि मानसिक त्रासाची कारण मुळातून समजून घ्यायचे आहेत आणि जो स्वेच्छेने स्वतःच्या विचार आणि वर्तनाविषयी चर्चा करायला तयार आहे अशा कोणाहीसाठी.
होय नक्कीच तुम्ही तुमच्या आयुष्यातील बोललेली प्रत्येक खाजगी गोष्ट ही पूर्णपणे गुप्त ठेवली. तुमच्या आयुष्यातील तुम्ही उघड केलेल्या सर्व खाजगी गोष्टींबद्दल गुप्तता बाळगणे हा कौन्सिलरच्या व्यावसायिक नीतिमत्तेचा सर्वोच्च घटक आहे. त्यामुळे तुम्ही बोललेला प्रत्येक शब्द हा पूर्णपणे गुप्त ठेवला जातो.
नाही. हा कौन्सिलिंग बद्दलचा गैरसमज आहे. कौन्सिलर्स कधीही सल्ला देत नाहीत, किंवा आपल्या समस्यांना तयार उत्तरे कधीही देत नाहीत.
आपल्या समस्या सोडवण्यासाठी आपल्याशी एक व्यावसायिक विश्वासार्ह नातं निर्माण करणे, आणि आपल्या समस्यांबद्दल आपल्यामध्येच, नवीन जाणीव आणि जागृती निर्माण करणे, यासाठी आवश्यक असणाऱ्या कौशल्य आणि क्षमता यांबद्दल कौन्सिलर्स ने विशेष व्यावसायिक प्रशिक्षण घेतलेलं असतं. आपल्या जगण्यातील आणि वर्तनातील त्रुटी आपल्या जाणीवेश आणून देणे आणि त्या सोडवण्यासाठी आपल्याला सक्षम करणे यावर कौन्सिलिंग प्रक्रियेचा भर असतो. प्रत्येक व्यक्ती आणि तिचं जगणं हे नेहमीच एकमेवाद्वितीय असतं. त्यामुळे त्यासाठी तयार उत्तर अस्तित्वात नसतात.
कौन्सिलर ची चर्चा करताना तुमच्याबरोबर खरं तर तिसरं कोणीही असू नये. परंतु पहिल्या सत्रामध्ये जर तुम्हाला एकट वाटत असेल, किंवा अनोळखी कौन्सिलरशी एकट्याने बोलण्यास संकोच वाटत असेल. तर तुम्ही तुमच्या बरोबर तुमचा विश्वास असलेली एखाद्या व्यक्तीला बरोबर नेऊ शकता.
परंतु एकदा विश्वास निर्माण झाल्यावर तुम्ही एकट्याने बोलणं हे तुमच्या हिताचं असतं.
त्यासाठी तुम्ही फक्त आम्हाला फोन करायचा आहे. आणि तुमची भेटीची वेळ निश्चित ठरवून घ्यायची आहे.
तुमच्याशी संपूर्णपणे अनोळखी असणं हा खरंतर तुमच्या काउंसलरचा सगळ्यात प्रभावी गुण आहे.
त्यामुळे तो एक पूर्णपणे तटस्थ व्यक्ती असतो. त्यामुळे तो तुमच्याकडे आणि तुमच्या समस्यांकडे अत्यंत तटस्थ दृष्टिकोनातून पाहू शकतो त्यामध्ये पूर्वग्रह नसतात त्यामुळे कोणतीही भावनिक गुंतागुंत न होता तो तुमच्या वर्तनाचं आणि तुमच्या समस्येचं विश्लेषण करू शकतो.
हे तुमच्या समस्येचे स्वरूप आणि गांभीर्य यावर अवलंबून असेल. कौन्सिलिंग ही एक सातत्याने चालणारी प्रक्रिया आहे. त्यामुळे कदाचित एकदोन सत्रातच तुमची समस्या सुटेल. किंवा तुम्हाला अनेकदा कौन्सिलर ला भेटावे लागेल.
तुमची समस्या सोडण्याच्या प्रक्रियेत तुमचा योग्य कृती पूर्ण प्रतिसाद हा खूपच महत्त्वाचा असतो.